Wyzwolenie seksualne a rewolucja rosyjska

Współczesny ruch na rzecz praw osób LGBT+ narodził się w 1969 r., kiedy to wybuchły zamieszki w Stonewall Inn w Nowym Jorku.

Ówcześni aktywiści uważali się za odłam szerszego ruchu, który walczył z rasizmem i sprzeciwiał się wojnie w Wietnamie.

Zwłaszcza obecni w ruchu socjaliści zaczęli badać historię kampanii na rzecz wyzwolenia seksualnego.

Odkryli na nowo tradycję sięgającą lat 40. XIX w., która głosiła, że socjalizm nie tylko położy kres wyzyskowi ekonomicznemu, ale także przyniesie wolność osobistą i seksualną.

Punktem kulminacyjnym tej tradycji była rewolucja rosyjska z 1917 r., która obaliła carską dyktaturę i ustanowiła nowy kierowany przez bolszewików rząd, oparty na kontroli ze strony robotników i chłopów.

Rewolucja z 1917 r. przyniosła zmianę postaw wobec seksualności i kobiet.

Rozpoczął się okres seksualnego wyzwolenia, który trwał do początku lat 30. XX w., kiedy to położyła mu kres kontrrewolucja Stalina.

Rosja za panowania cara była społeczeństwem skrajnie nierównym i podporządkowanym.

Dominującą pozycję zajmowała Cerkiew prawosławna, a seksizm i antysemityzm były głęboko zakorzenionymi uprzedzeniami.

Jednak niektóre regiony Rosji szybko ulegały w tamtym okresie uprzemysłowieniu ? przez co zaczęło zanikać wiele zwyczajów i środków kontroli społecznej, które istniały od wieków na wsiach.

Pojęcie homoseksualizmu nie było wówczas rozpowszechnione w Rosji. Ludzie nie identyfikowali ani siebie, ani innych na podstawie orientacji seksualnej.

Nowoczesne idee

Jednak nowoczesne idee dotyczące seksu zaczęły krążyć już wcześniej ? zwłaszcza gdy złagodzona została cenzura po nieudanej rewolucji z 1905 r.

Zaczęła się wtedy rozwijać subkultura gejowska, w ramach której mężczyźni spotykali się na seks w publicznych parkach i toaletach.

Wielu bogatych mężczyzn miało kontakty z kelnerami, służącymi i żołnierzami, a w łaźniach pracowały męskie prostytutki.

Niektóre kobiety zaczęły identyfikować się jako lesbijki, podczas gdy inne kobiety zainteresowane kobietami żyły jako mężczyźni.

Seks między mężczyznami był wówczas przestępstwem karanym zesłaniem na Syberię.

Najbardziej narażeni na złapanie byli najmniej uprzywilejowani mężczyźni ? bogaci mieli możliwości zadbania o ?dyskrecję? i unikania konsekwencji.

Rewolucja

Dopiero przeprowadzona w październiku 1917 r. pod przewodnictwem bolszewików rewolucja dopro- wadziła do całkowitej zmiany sytuacji.

?To, co przyszło wraz z bolszewikami, było zupełnie innym podejściem do seksualności? ? mówi Dan Healey, autor książki o homoseksualizmie w rewolucyjnej Rosji ?Homosexual Desire In Revolutionary Russia? [?Homoseksualne pragnienie w rewolucyjnej Rosji?].

?Był to niezwykle nowoczesny pogląd mówiący o tym, że w dyskusji o seksualności należy posługiwać się świeckimi kategoriami, wolnymi od religijnego kaznodziejstwa oraz opartymi na nauce?.

Tego rodzaju myślenie stało za usunięciem seksu między mężczyznami z wykazu przestępstw porewolucyjnego kodeksu karnego.

Zalegalizowano także aborcję oraz umożliwiono rozwód na wniosek jednego z partnerów.

Niektórzy historycy twierdzą, że z punktu widzenia homoseksualnych mężczyzn nie był to wielki postęp, skoro musieli oni mieć do czynienia z lekarzami i psychiatrami w sowieckiej Rosji, zamiast z policją.

Healey nie zgadza się z tą oceną. Podkreśla, że tego właśnie domagali się ówcześni geje i że był to krok naprzód.

?Patrząc historycznie, było to niezwykle postępowe? ? mówi. ?Medycyna może mieć dwa oblicza: może być siłą na rzecz dobra lub zła.

Wielu rosyjskich psychiatrów w latach 20. XX w. okazywało dużo zrozumienia homoseksualnym pacjentom i starało się ich wspierać w radzeniu sobie z otaczającą ich homofobią?.

Wielu czołowych bolszewików, m.in. Aleksandra Kołłontaj, wzywało do przeobrażenia życia rodzinnego poprzez zniesienie pracy domowej oraz wprowadzenie kuchni komunalnych.

Kołłontaj zależało na uwolnieniu partnerów od przymusowej domowej harówki oraz na zapewnieniu kobietom możliwości prowadzenia niezależnego życia zawodowego poza domem.

Dzięki swojej postawie w kwestii homoseksualizmu i zaangażowaniu w wyzwolenie kobiet bolszewicy zyskali na świecie uznanie w kręgach działaczy na rzecz wolności seksualnej.

Wielu bojowników o prawa osób homoseksualnych na świecie ? w tym Magnus Hirschfeld, w owym czasie prawdopodobnie najważniejszy na świecie działacz gejowski ? inspirowali się zdobyczami rewolucyjnej Rosji.

Postępowe poglądy Kołłontaj na seksualność nie były bynajmniej marginalne ani niezwykłe wśród czołowych bolszewików.

Lew Trocki, kluczowa postać rewolucji 1917 r. oraz rozpętanej po niej wojny domowej, zajmował podobne stanowisko w wielu ze wspomnianych kwestii.

Zapytany przez amerykańskiego dziennikarza, czy to prawda, że w Rosji możliwy jest rozwód na żądanie, Trocki odpowiedział pytaniem, czy to prawda, że wciąż są kraje, w których nie jest to możliwe.

Lata 30. XX w. przyniosły całkowitą utratę zdobyczy rewolucji nie tylko w obszarze demokracji, ale także wolności seksualnej.

W 1933 r. homoseksualizm i aborcja zostały ponownie uznane za przestępstwa, a sam homoseksualizm zagrożony był wyrokiem co najmniej trzech lat więzienia.

Ataki te wpisywały się w szerszy proces ? w 1932 r. wprowadzono paszporty wewnętrzne, a płace robotników obniżono do jednej dziesiątej poziomu z 1926 r.

Początek zmian można dostrzec wraz z wprowadzeniem pierwszego planu pięcioletniego w 1928 r. Przywódcy niepokoili się wielkością populacji ? obawiali się braku nowych rekrutów do armii.

Reżim Stalina chciał także zachować kontrolę gospodarczą i społeczną.

Prostytucja pozostawała sferą niezależną od władzy, dlatego zdecydowano się uderzyć w kobiety, które się nią parały. Zdaniem Trockiego fakt, że prostytucja w ogóle istniała, pokazywał, jak daleka była Rosja od prawdziwego socjalizmu.

Kolonie karne

Początkowo państwo chciało usunąć prostytutki z ulic i nauczyć je zawodu. Kilka lat później prostytutki były już wysyłane do obozów pracy lub kolonii karnych.

Ponieważ wielu gejów i prostytuujących się mężczyzn spotkało się w tych samych dzielnicach, w których pracowały prostytutki, także oni odczuli skutki tych zmian.

Healey wskazuje, że przed 1933 r. wolność seksualna była traktowana w Rosji sowieckiej w dużej mierze jako oczywistość.

?Uznano, że w ramach rewolucji seksualnej, jaka się dokonała, Rosja nie prześladuje ludzi tak, jak dzieje się to w krajach ?burżuazyjnej filisterii?, gdzie religijne i moralne zakazy podsycają stare uprzedzenia?.

Natomiast w latach 30. XX w. rzecznicy Stalina zaczęli twierdzić, że homoseksualiści są szpiegami i faszystami.

Ideały rewolucji zostały wykorzenione i zniweczone. Dokonana przez Stalina kontrrewolucja zgasiła wszelkie przebłyski wolności w różnych sferach ludzkiego życia.

Colin Wilson

Jest to skrócona wersja artykułu, który ukazał się w 2007 roku. Oba artykuły na stronach 6 i 7 pochodzą z brytyjskiego tygodnika ?Socialist Worker?.

Tłumaczył Łukasz Wiewiór

Tags: Featured

Category: Gazeta - czerwiec 2022