?Król?: serial obala mity o międzywojniu

Nowy serial telewizyjny serwisu Canal+ jest ekranizacją książki Król Szczepana Twardocha, wydanej w 2016 roku. Twardoch to autor wielu bestsellerów, między innymi Morfiny, Dracha i Pokory (która ukazała się kilka miesięcy temu). Jest też współtwórcą scenariusza serialu.

Akcja Króla osadzona jest w realiach przedwojennej Warszawy. Zarówno pod względem politycznym, jak i gospodarczym książka i serial starają się dobrze odczarować obraz sanacyjnej Polski roku 1937. Jest to bardzo ważne, gdyż w ostatnich latach zbudowano romantyczny mit międzywojnia.

Obraz kraju miodem i mlekiem płynącego został nie tylko wykreowany podczas lekcji historii w szkołach, gdzie między innymi kładzie się nacisk głównie na ?cud gospodarczy?. Pozytywny, a wręcz operetkowy obraz II RP jest też rozpowszechniony w mediach, literaturze czy filmie (wystarczy tu wspomnieć ?historyczne? filmy takie jak Hiszpanka czy 1920. Bitwa Warszawska).

Książki krytycznie przedstawiające historię dwudziestolecia są ciągle niszowe. Na uwagę zasługuje tutaj wydana ostatnio książka Grzegorza Gaudena o pogromie Żydów w Lwowie (Lwów – kres iluzji. Opowieść o pogromie listopadowym 1918). Dwudziestolecie międzywojenne to faszyzujące rządy lat trzydziestych, krwawo tłumione strajki i protesty robotników i chłopów, prześladowania mniejszości narodowych (włączając w to ogromną skalę antysemityzmu), a także powszechna bieda. Realia te dość rzadko przebiją się do współczesnego kina. Mimo, że Król jest przede wszystkim serialem gangsterskim, jego twór- com udało się uchwycić bardziej rzeczywistą perspektywę międzywojennej Polski.

Król w bardzo oryginalny sposób łączy warszawski półświatek kryminalny z tłem politycznym. Część bohaterów wzorowana jest na autentycznych posta- ciach, takich jak komendant milicji PPS-u ? Józef Łokietek (w serialu Janusz Radziwiłek, w którego wcielił się Borys Szyc) czy Tata Tasiemka (Kum Kaplica, w tej roli Arkadiusz Jakubik), gangster, a wcześniej działacz Organizacji Bojowej PPS. W akcję serialu wpleciono także Sławoja- Składkowskiego, Rydza-Śmigłego czy Adama Koca.

Głównym bohaterem jest Jakub Szapiro (Michał Żurawski), żydowski gangster, organizator lewicowych bojówek, a także były bokser. Szapiro jest ?Królem Warszawy?, budzącym respekt nie tylko wśród najniższych warstw społecznych, ale też najwyższych kręgów politycznych.

Król pokazuje szerokie środowisko żydowskich organizacji lewicowych. Główną linią sporu jest oczywiście stosunek do państwa w Palestynie. Syjonizm kontra antysyjonizm ? to toczący się spór nie tylko pomiędzy partiami politycznymi, ale także wewnątrz rodzin. Poaley Syjon, do którego należy młodszy brat Jakuba, Maurycy (grany przez Piotra Żurawskiego), student wydziału prawa Uniwersytetu Warszawskiego chce wyjechać do Palestyny. Jakub jest przeciwny powstaniu państwa żydowskiego, utożsamia się całkowicie z Warszawą, która jest jego miejscem na ziemi.

W serialu dobrze odtworzono część żydowskiej Warszawy, z klubami sportowymi (Jakub boksuje dla Makabi), synagogami, kinami, targami i szkołami. Część dialogów jest prowadzonych w jidysz, w języku którymi mówiło tysiące przedwojennych warszawiaków. Dzięki temu widzowie serialu mogą zobaczyć i usłyszeć namiastkę warszawskiego świata jidysz, dziś już prawie zapomnianego. Przedwojenna Warszawa była wielokulturowa, co oczywiście nie podobało się rosnącym w siłę organizacjom skrajnie prawicowym.

Szapiro i Kaplica, poza gangsterką, angażują się aktywnie w walkę z faszystami. W jednej ze scen w pierwszym odcinku widzimy jak bojówka Obozu Narodowo-Radykalnego, podczas pikiety, atakuje żydowskich studentów przed bramą Uniwersytetu Warszawskiego. Każdy o ?semickiej urodzie? zostaje pobity, jednym z nich jest Maurycy.

Antysemityzm nie kończy się tylko przy uniwersyteckiej bramie. Żydowscy studenci, którzy są w stanie dotrzeć na salę wykładową zmuszeni są wysłuchiwać rasistowskich obelg wygłaszanych przez profesora prawa. Siedzą oni w oddzielnych miejscach, zawsze na lewo od strony katedry. Realizm tej sceny jest porażający, getto ławkowe było oficjalną polityką segregacji na większości polskich uczelni przed 1939 rokiem. Tradycja, do której raczej niechętnie przyznaje się obecnie Uniwersytet Warszawski.

Współczesny ONR to oczywiście spadkobierca przedwojennej organizacji. W wielu scenach widzimy tę samą falangę ? symbol faszystów znany ze współczesnych marszów ?narodowców?. Król pokazuje jednak, że Żydzi nie przyglądają się biernie. Szapiro to nie tylko znakomity bokser, ale też zaprawiony w walkach ulicznych bojownik. Razem z Kaplicą organizują bojówki, które są postrachem dla faszystów. Jakub także bierze odwet za pobicie Maurycego na Uniwersytecie.

Akcja serialu przenosi się na najwyższe szczeble państwowe. Szapiro i jego towarzysze wplątani zostają w polityczny spisek. Ten wątek Króla jest raczej mniej przekonujący. W kilku scenach widzimy też obóz koncentracyjny w Berezie Kartuskiej (do którego trafia Kum Kaplica). Kolejna karta z historii przedwojennej Polski raczej nieczęsto pokazywana w polskim filmie.

Król to nie tylko świat silnych mężczyzn, walk ulicznych i gangsterki. Plusem serialu (i książki) są także silne kobiece charaktery. Fantastyczna rola Ryfki Kij ? kochanki Szapiry (w tej roli Magdalena Boczarska).

Fabuła serialu nie jest wolna od wulgarnego języka, co jest zupełnie uzasadnione. Król odczarowuje wyidealizowany kulturowy obraz dwudziestolecia międzywojennego. Twórcom filmu udało się w miarę dobrze odtworzyć realizm przedwojennej Warszawy pod względem scenografii. Serial nakręcony jest z rozmachem. Bardzo dobrze ukazane są sceny walk ulicznych. Król to bez wątpienia produkcja warta obejrzenia. Pomijając gangsterskie i polityczne wątki, doskonale przybliża on widzom zapomniany świat wielokulturowej Warszawy.

Książkowe losy Jakuba Szapiry i Rifki Kij kontynuowane są w Królestwie. Twardoch w realistyczny sposób przedstawia losy bohaterów podczas okupacji Warszawy. Tragiczne wydarzenia takie jak likwidacja getta czy Powstanie Warszawskie ukazane są z żydowskiej perspektywy. Na razie nie ma jakiejkolwiek informacji, aby powstała także serialowa kontynuacja Króla.

Maciej Bancarzewski

Król ? ośmioodcinkowy serial Canal+, w reżyserii Jana P. Matuszyńskiego na podstawie powieści Szczepana Twardocha pod tym samym tytułem. Czas trwania jednego odcinka to około godzina. Rok produkcji: 2020

Scenariusz: Łukasz M. Maciejewski, Dana Łukasińska i Szczepan Twardoch

Język: polski i jidysz

W rolach głównych:

Michał Żurawski jako Jakub Szapiro
Arkadiusz Jakubik jako Kum Kaplica
Magdalena Boczarska jako Ryfka Kij
Borys Szyc jako Janusz Radziwiłek
Aleksandra Pisula jako Emilia

Król jest emitowany od początku listopada. Ostatni odcinek serialu pojawił się w serwisie Canal+ w Boże Narodzenie. Cała seria dostępna na

canalplus.com/pl/seriale/krol/

Niedługo zostanie wydany także w formacie DVD.

Książki Król i Królestwo sprzedawane są obecnie w okazyjnych cenach.

Tags: Featured

Category: Gazeta - styczeń 2021, Gazeta - styczeń 2021 - cd.