Książka ?Nauka o klimacie? Twarde dane w walce o klimat

Mimo, że temat zmian klimatycznych jest coraz bardziej obecny w głównych mediach, ciągle nie ma zbyt wielu rzetelnych, polskojęzycznych publikacji na ten temat, które byłyby dostosowane do przeciętnego czytelnika nieposiadającego specjalistycznej wiedzy. Naprzeciw tej potrzebie wyszli autorzy wydanej w drugiej połowie 2018 roku książki ?Nauka o klimacie? ? Marcin Popkiewicz, Aleksandra Kardaś i Szymon Malinowski.

Wymienione osoby są fizykami zajmującymi się zawodowo różnymi aspektami badania klimatu. Jednak popularyzowanie wiedzy w sposób zrozumiały dla przeciętnego odbiorcy bynajmniej nie jest im obce, gdyż od 2013 roku każde z nich współredaguje portal o tej samej nazwie ? naukaoklimacie.pl. Książka jest podsumo- waniem dotychczasowej działalności, której zadaniem było ambitne i rzadko próbowane połączenie rzetelnego podręcznika akademickiego z publikacją popularnonaukową.

Cel ten został osiągnięty. Książka jest napisana w przystępny sposób dla laika, choć prezentacja treści wymaga od odbiorcy pewnych podstaw wiedzy na poziomie szkoły średniej z matematyki, chemii, biologii, fizyki czy geografii. Konieczne do zrozumienia są umiejętności posługiwania się wykresami, mapami, tabelami, których jest bardzo dużo.

Jak działa klimat

Książka składa się z 6 rozdziałów stanowiących spójny i logiczny przegląd obecnego stanu wiedzy na temat klimatu. Najbardziej obszerny jest rozdział 2, który w ogóle tłumaczy, jak działa klimat i jak duży udział w jego kształtowaniu mają poszczególne zjawiska takie, jak promieniowanie słoneczne, cyrkulacja wód oceanicz- nych, aktywność wulkanów. Objaśniona jest także m. in. regulacyjna rola gazów cieplarnianych oraz szybkiego i wolnego cyklu węglowego, które zapewniają nam warunki dogodne do życia.

Rozdział 3 poświęcono analizie historycznych zmian ziemskiego klimatu sprzed tysięcy i milionów lat oraz ich wpływowi na organizmy. Z kolei 4 przyczynom postępującej, obecnej zmiany, spowodowanej działalnością ludzkości wraz z obszernym i przekonującym wytłumaczeniem, dlaczego nie ma racjonalnych przesłanek do jakichkolwiek wątpliwości w tej kwestii.

Z punktu widzenia osób zainteresowanych polityką najistotniejszy jest rozdział 5, który przedstawia prognozy wpływu zmian klimatu na życie na Ziemi w najbliższej przyszłości, rozumianej tu jako najbliższe 100-300 lat. Analizowane są scenariusze określone zarówno w najnowszym raporcie IPCC (Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu przy ONZ) z 2018 roku, jak i weryfikowana jest trafność poprzednich (bardziej optymistycznych) raportów, publikowanych co kilka lat począwszy od 1990 r.

Niebezpieczeństwo

To w tej części jest objaśnione, jak bardzo niebezpieczny dla wszystkich form życia na Ziemi będzie bardzo prawdopodobny wzrost średniej temperatury o 2°C, na uniknięcie czego naukowcy dają zaledwie kilkanaście lat. Jak również, w jaki sposób objawi się jego niszczycielski charakter, jeśli obecny poziom emisji gazów cieplarnianych zostanie utrzymany.

Zdaniem naukowców dojdzie do zanikania korzystnych warunków do życia zwierząt i roślin w nadmiernie zakwaszonych oceanach i na pustynniejących terenach w bezprecedensowo szybkim tempie uruchamia- jącym dodatkowe negatywne i ciężkie do prognozowania (tak trudne, że nie uwzględniane w większości raportów IPCC) zmiany, jak np. emisja metanu z terenów pokrytych obecnie wieczną zmarzliną.

Podnoszący się poziom mórz zaleje także wiele miast zamieszkanych obecnie przez setki milionów ludzi. Dla ludzkości będzie to oznaczało migrację na niespotykaną skalę, związaną z kurczącymi się zasobami naturalnymi, niezbędnymi do przetrwania ludzkości, takie, jak woda pitna, czy gleby zdatne do uprawy rolnej.

Treść tego rozdziału nie skupia się jedynie na katastroficznych wizjach, ale również wskazuje, jakimi działaniami można wykorzystać czas, który nam pozostał. Przedstawione są wady i zalety różnych rozwiązań, zarówno tych najczęściej postulowanych, jak odejście od paliw kopalnych na rzecz odnawialnych źródeł energii, po futurystyczne rozwiązania geoinżynieryjne znajdujące się w fazie koncepcji ? np. ziemskie ?żaluzje? ogra- niczające dopływ promieniowania słonecznego.

Wartościowym zwieńczeniem książki jest ostatni rozdział, który przybliża czytelnikowi historię tej dziedziny wiedzy, a także stosowane metody badawcze (i ich ograniczenia), które pozwalają z powodzeniem określić warunki klimatu sprzed tysięcy i milionów lat, mimo że globalną średnią temperaturę na podstawie pomiarów obliczono po raz pierwszy w 1850 roku. Autorzy zachęcają także do przeprowadzania własnych symulacji na dostępnych w internecie modelach numerycznych, gdzie można sprawdzić np. co się stanie, gdy poziom mórz podwyższy się o 20 metrów?

2Kłamstwa klimatyczne

Znajduje się tutaj również skrócone omówienie najpopularniejszych kłamstw klimatycznych ?denialistów? [osób zaprzeczających istnieniu zmian klimatycznych spowodowanych przez człowieka] oraz analiza ich strategii propagandy, która poprzez szum informacyjny tworzony najczęściej za olbrzymie pieniądze globalnych gigantów przemysłu wydobywczego, ma stworzyć wrażenie kontrowersji i niepewności w kwestii, gdzie wśród naukowców panuje właściwie jednomyślność.

Autorzy w niewielkim stopniu zarysowują kwestie globalnych problemów polityczno-ekonomicznych, których rozwiązanie jest niezbędne, aby już teraz dostępne technologie mogły przynieść pozytywny skutek. Dostrzegają jednak konieczność ich przezwyciężenia. Piszą, że wojna domowa w Syrii wybuchła m. in. w konsekwencji największej od 900 lat suszy w tamtym regionie w latach 2006-09.

Widać u nich także świadomość, że obecny system, bazujący na nieefektywnych regułach rynkowych, premiujących jak najwyższy i jak najszybszy zysk finansowy bez względu na koszty środowiskowe, jest nie do pogodzenia z konsekwentną walką przeciw nadmiernemu ociepleniu klimatu. Ujawnia się to m. in. w słowach: ?Dopóki paliwa kopalne są tańsze od alternatyw, będą uznawane za najbardziej opłacalny wybór (?) Rzecz jasna, są najtańsze tylko pozornie, jedynie dzięki traktowaniu atmosfery jak bezpłatnego ścieku.?.

Podobne wrażenie traktowania przyrody jako ściek i darmowe źródło zasobów przez dopiero raczkującą produkcję w ramach kapitalistycznej organizacji społeczeństwa odnosił Fryderyk Engels już w 1845 roku, który w dziele ?Położenie klasy robotniczej w Anglii? opisał miasto Bradford w ten sposób: ?[…] leży [?] nad małą, czarną jak smoła, cuchnącą rzeką. [?] [W] dniach powszednich przesłonięte jest szarą chmurą węglowego dymu, ale w piękną niedzielę oferuje wspaniały obraz, oglądany z otaczających wzgórz?, choć tamte zjawiska miały charakter jedynie lokalny, a Engels nie dysponował nawet promilem dzisiejszej wiedzy naukowej.

Jest to jeden z wielu dowodów na przenikliwość i trafność marksistowskiej analizy kapitalizmu dostrzegającej już wtedy negatywne skutki gospodarki dążącej do podporządkowania wszystkiego i wszystkich akumulacji kapitału przez nielicznych. Stanowi ona także drogowskaz dla ludzkości ? presja elit na lekceważenie dewastacji środowiska jest wbudowana w ten system i nie skończy się, dopóki kapitalizm nie zostanie obalony.

Książka ?Nauka o klimacie? kompleksowo analizuje problem spodziewanych zmian klimatycznych, stano- wiąc przy tym przyrodnicze, oparte na twardych danych naukowych uzupełnienie marksistowskiej teorii i praktyki rozumienia świata.

Dlatego warto po nią sięgnąć, gdyż dostarcza wielu istotnych argumentów w politycznej walce o wolne i rzeczywiście demokratyczne społeczeństwo, gdzie priorytetem są ludzkie potrzeby, a nie ?religia? nie- skończonego wzrostu PKB przy skończonych zasobach.

Oddolna presja jest szczególnie potrzebna w Polsce, czyli kraju, gdzie elity nawet nie próbują udawać, że działają na rzecz poprawy sytuacji, lecz bezwstydnie obnoszą się swoim antynaukowym i zarazem antyludzkim denializmem.

Piotr Trzpil

?Nauka o klimacie?

Autorzy: Marcin Popkiewicz, Aleksandra Kardaś i Szymon Malinowski

Wydawnictwo: Sonia Draga

Tags: Featured

Category: Gazeta - luty 2019