Religia – nie tylko opium ludu

Niektórzy na lewicy określają wszystkie idee religijne jako reakcyjne, ale jest to błędne rozumienie sprzeczności tej ideologii

Wiele osób postrzega religię jako jeden z głównych problemów społecznych, oskarżając ją o odpowiedzialność za ucisk, chciwość i wojny.

Różne formy religii zawsze istniały jako sposób na zrozumienie społeczeństwa i wyjaśnienie człowieczeństwa, ponieważ mogą oferować pewien komfort we wrogim świecie.

Jednak zorganizowane formy religii powstały wraz ze społeczeństwami klasowymi – i dostosowywały się do etapów rozwoju tych społeczeństw. We wczesnych społeczeństwach klasowych „oddawanie czci bogom stało się sposobem, w jaki społeczeństwo czciło swoją własną moc, ludzie wyrażali wyalienowane uznanie swoim własnym osiągnięciom”, napisał brytyjski marksista Chris Harman.

Był to również produkt bezsilności – sposób na wyjaśnienie okropności i nieszczęść rozgrywających się na świecie, od powodów wybuchu wojny do klęski nieurodzaju.

Wraz z rozwojem społeczeństwa klasowego religie adaptowały się jednak do warunków społecznych. Na przykład Kościół rzymskokatolicki „powstał w późnej starożytności i przetrwał, dostosowując się do społe- czeństwa feudalnego przez 1000 lat”, argumentował Harman. „Następnie, z dużym wysiłkiem, dostosował się do społeczeństwa kapitalistycznego, które zastąpiło feudalizm”, przy czym Kościół „zmienił w tym procesie wiele treści własnego nauczania”.

Dziś rządy, monarchowie i politycy wykorzystują religię w swoim interesie. Legitymizują swoje rządzenie ideami religijnymi lub demonizują wierzenia innych.

Na przykład chrześcijaństwo było wykorzystywane do usprawiedliwiania okrucieństw wobec rdzennej ludności na całym świecie. Właściciele niewolników w Stanach Zjednoczonych używali go do usprawiedliwiania ucisku niewolników.

Dziś islam jest oficjalną ideologią reżimów wspierających Zachód, takich jak Arabia Saudyjska. Ale zainspirował również opór przeciwko Zachodowi.

Na przykład islamska grupa Hamas organizuje opór przeciwko ludobójczemu izraelskiemu oblężeniu Strefy Gazy.

Religia jest jednak często wykorzystywana do zaciemniania lub usprawiedliwiania podziałów klasowych.

Wyrażając pozorną wrogość wobec bogatych, głosi jednocześnie przesłanie , że bogowie życzliwie patrzą na biednych. Taka perspektywa może uspokoić ludzi, ale wycisza potencjał oporu – i nie pozostawia miejsca na kwestionowanie struktur stojących za nierównościami ekonomicznymi, wojną czy ubóstwem.

Idee religijne, podobnie jak wszystkie inne idee, są produktem warunków materialnych, społecznych i historycznych i odgrywają określoną rolę w społeczeństwie.

Częścią tej roli jest oferowanie wyjaśnień i pocieszenia w irracjonalnym, wrogim świecie, na przykład przez obietnice szczęśliwego życia pozagrobowego.

Jak opisał to Karol Marks: „Nędza religijna jest jednocześnie wyrazem rzeczywistej nędzy i protestem przeciw nędzy rzeczywistej. Religia jest westchnieniem uciśnionego stworzenia, sercem nieczułego świata, jest duszą bezdusznych stosunków. Religia jest opium ludu.”.

Tak więc wiara religijna nie jest przyczyną ucisku, ale częściowo stanowi odpowiedź na niego.

Dziś klasy panujące na Zachodzie mówią nam, że religia, w szczególności islam, zagraża „oświeconemu” sposobowi życia.

Robią to, stojąc jednocześnie na czele brutalnego systemu zysku. Nie możemy ustąpić ani na krok tym, którzy czynią z religii broń w celu pogłębienia podziałów rasowych.

A rozwiązania takie jak sekularyzm – idea, że instytucje państwowe i religia powinny być oddzielone – nie uwzględniają powodów, dla których ludzie w ogóle wyznają idee religijne.

Dla marksistów punktem wyjścia jest obrona prawa każdego człowieka do swobodnego praktykowania swoich przekonań i sprzeciw wobec wszelkich prześladowań religijnych.

Chcemy świata, który naprawdę zaspokaja potrzeby wszystkich i nie opiera się na ucisku i wyzysku.

Taki świat po prostu nie miałby tej samej materialnej podstawy dla religii, co kapitalizm. Jak powiedział Marks: „Prawdziwe szczęście ludu wymaga zniesienia religii jako urojonego szczęścia ludu”.

Tags: Featured

Category: Gazeta - wrzesień 2024