Węzły oporu pracowniczego

Truizmem jest, że w epoce globalizacji ekonomicznej cyrkulacja kapitału musi przebiegać bez zaburzeń. Złożona sieć firm transportowych i logistycznych nie tylko łączy każdy zakątek globu, ale tworzy również bardzo ważną i prężnie rozwijającą się branżę gospodarki.

Pomimo tego, że rola sektora logistycznego jest stosunkowo mało widoczna z perspektywy klienta, na uniwersytetach i w szkołach zawodowych rośnie popularność kierunków związanych z zarządzaniem łańcuchem dostaw.

W duchu neoliberalnych dogmatów uczniowie i studenci uczeni są cięcia kosztów w nieskończoność przy pomocy logiki just-in-time. Zgodnie z tym podejściem pracownicy są traktowani jako koszt, który należy minimalizować, zaś jakichkolwiek zakłóceń spowodowanych ich działaniami należy unikać.

Pracowniczy aspekt logistyki

Pracownicy branży logistycznej zajmują strategiczną pozycję w globalnym łańcuchu dostaw, kontrolują bowiem ?newralgiczne punkty? globalnego kapitalizmu. Istnienie największych międzynarodowych korporacji ? jak Amazon, Walmart czy Maersk ? zależy od milionów dokerów, pracowników magazynów i kierowców. Choke Points [czyli po polsku: ?Wąskie gardła?], kolejna pozycja w serii ?Wildcat? wydawnictwa Pluto Press, przygląda się temu mało popularnemu, pracowniczemu aspektowi funkcjonowania łańcucha dostaw; globalnej sieci pracowników i zakłóceń w krytycznych węzłach transportowych.

Książka została zredagowana przez dwoje amerykańskich badaczy: Jake?a Alimahomed-Wilsona i Immanuela Nessa. Zawiera artykuły ponad dwudziestu autorów pochodzących zarówno z Globalnego Południa, jak i Północy. Dodatkowo, co jest novum, wśród autorów są również działacze pracowniczy, związkowcy i studenci z wielu krajów.

Na przykład rozdział o walce pracowniczej w magazynach Amazona w Polsce jest podpisany kolektywnie przez ?pracowników Amazona i ich sympatyków?. Ta różnorodność autorów daje świeżą perspektywę w zdominowanych przez biznesowy punkt widzenia studiach nad logistyką.

Jest wiele świeżych publikacji na temat pracowników w krajach rozwijających się, głównie w sektorze produkcyjnym (między innymi – przemysł odzieżowy w Bangladeszu czy chiński sektor elektroniczny), jednak Choke Points skupia się na krajach i sektorach, które wcześniej były poza kręgiem zainteresowania akademickiego i medialnego.

Dzięki bogactwu zamieszczonych w książce studiów przypadku możemy poznać historie kierowców ciężarówek w Palestynie, Indonezji i Turcji, dokerów w RPA , Grecji i Chile, pracowników magazynów we Włoszech czy w Kalifornii.

Książkę otwiera ważne stanowisko teoretyczne. Rozdział pierwszy (autorstwa Elizabeth Sowers, Paula Ciccantella i Davida Smitha) dekonstruuje koncept globalnych łańcuchów towarowych widzianych jako związki międzyfirmowe i układ sił pomiędzy posz- czególnymi aktorami gospodarki globalnej.

Autorzy używają ?rozszerzonego? podejścia do globalnych łańcuchów towarowych, biorąc pod uwagę nie tylko produkcję, transport i konsumpcję dóbr, ale również te pomijane w większości analiz aspekty, jak pozyskanie surowców i utylizacja odpadów. Stawiając w centrum swojej analizy opór pracowniczy, twierdzą oni, że pracownicy oraz ruchy społeczne mogą wykorzystać takie ?najsłabsze ogniwa? w każdym punkcie globalnego łańcucha towarowego, aby przeciwstawiać się władzy kapitału czy państwa.

Zwłaszcza ? zdaniem autorów ? pracownicy branży logistycznej, pomimo geograficznego rozproszenia, mogą zakłócić funkcjonowanie systemu kapitalistycznego nie tylko w swoim miejscu pracy, ale również w innych punktach łańcucha towarowego.

Amazon

Główna, empiryczna część książki zajmuje się najważniejszymi problemami pracowniczymi w globalnym sektorze logistycznym. Każdy rozdział przedstawia ciekawe sprawozdanie z relacji pracowniczych oraz warunków pracy w danym kraju-studium przypadku. Nie jest niespodzianką, że książka poświęca wiele uwagi Amazonowi przedstawiając podobne sytuacje z Polski i południowej Kalifornii. Korporacja Amazon ostatnio rozszerzyła swoją działalność nie tylko przez e-komercję, ale budując setki centrów dystrybucyjnych potrzebnych do flagowego serwisu firmy ? dostaw domowych.

W magazynach tych pracownicy są poddawani ekstremalnej kontroli przez permanentny nadzór i monitoring. Co więcej, w 2017 r. Amazon Polska zatrudnił firmę zewnętrzną, która miała sprawdzać, czy pracownicy przebywają w swoich domach podczas zwolnienia chorobowego. Wyczerpujące tempo pracy jest również konsekwencją firmowej filozofii ?bicia rekordów? zamówień wykonanych przez dany magazyn. Zważywszy na ten taylorystyczny reżim, motto pracownicze firmy ? ?Pracuj ciężko, a przejdziesz do historii? – brzmi równie sarkastycznie co przerażająco.

Choke Points przybliża ponadto trudne warunki pracy kierowców, zwłaszcza na Globalnym Południu. Rozdział o pracownikach terminali paliwowych w Indonezji przedstawia przerażająco złe standardy BHP w tych zakładach pracy. Dystrybucja paliwa jest zorganizowana w oparciu o system just-in-time. Kierowcy cystern spędzają ponad 12 godzin na drodze, wykonując średnio po 3 pełne kursy powrotne.

Katastrofalne skutki ?outsourcingu? są ewidentne. Pracownicy są kontraktowani przez agencje pracy i nie przysługują im zabezpieczenia socjalne ? jak ubezpieczenie zdrowotne, płatne urlopy czy wynagrodzenia chorobowe. Firma nie ponosi żadnej odpowiedzialności w przypadku jakichkolwiek wypadków, a kierowcy są nawet zobo- wiązani do napraw ciężarówek, którymi jeżdżą.

Nie bez walki

Główną ideą książki Choke Points jest pokazanie, że pracownicy branży logistycznej nie poddają się wyzyskowi bez walki. Na przykład rozdział zatytułowany Worker Militancy and Strikes in China?s Docks (?Walka pracownicza i strajki w chińskich dokach?) jest bardzo inspirujący. Analizuje on serię skutecznych akcji strajkowych w regionie Delty Rzeki Perłowej, włącznie z 40-dniowym strajkiem hongkońskich dokerów w 2013 roku. Ten ostatni spotkał się z dużą solidarnością studentów i grup aktywistów w Hongkongu. Według autorów rozdziału, pracownicy chińskiego sektora logistycznego zajmują strategiczną pozycję, nie tylko w Chinach, ale i na świecie.

Książka pokazuje również bliskie powiązania między rozproszonymi pracownikami sektora logistycznego. Przytoczona jest sytuacja wspaniałej transgranicznej współpracy pracowników Amazona w Polsce, Niemczech i Francji. Kiedy w 2015 r. niemieckie centrum dystrybucyjne podjęło strajk, management zdecydował o przerzuceniu zamówień do magazynu w Polsce.

Polscy pracownicy odpowiedzieli spontanicznym zwolnieniem tempa pracy, co sparaliżowało działanie centrum dystrybucyjnego. Znajdziemy w książce wiele innych podobnych przykładów solidarności i współpracy, choćby w części poświęconej pracownikom rodzimym i migrantom we włoskim sektorze logistycznym.

Alternatywne podejście

Choke Points w nowatorski sposób łączy globalną ekonomię polityczną i stosunki przemysłowe. Oferuje alternatywne podejście do studiów nad zarządzaniem łańcuchami dostaw oraz, co najważniejsze, dokumentuje historie oporu pracowniczego i przedstawia strategie organizowania się pracowników w sektorach logistycznym i dystrybucyjnym na całym świecie.

Choke Points porusza wiele tematów, jednak czytelnik z łatwością znajdzie wspólny mianownik. Każda strona książki podkreśla, jak wielki potencjał spoczywa w rękach pracowników, którzy mogą użyć swojej siły już w punkcie produkcji. W latach 30-tych amerykańscy dokerzy protestowali przeciwko nazizmowi i faszyzmowi poprzez odmowę rozładunku niemieckich i włoskich towarów. W latach 60-tych australijscy i amerykańscy pracownicy sektora morskiego skutecznie zablokowali ładunki z RPA.

Każda zawarta w tomie Choke Points historia przypomina, że strategiczna mobilizacja w tych najbardziej newralgicznych punktach globalnej gospodarki była skuteczna w przeszłości i może być tak samo skuteczna w przyszłości.

Maciej Bancarzewski

Tłumaczyła Ela Bancarzewska

Choke Points: Logistics Workers Disturbing the Global Supply Chain

(Wąskie gardła: pracownicy branży logistycznej a zakłócenia w globalnym łańcuchu dostaw).

Recenzja ukazała się w ostatnim numerze kwartalnika ?International Socialism?.

Tags: Featured

Category: Gazeta - listopad 2019, Gazeta - listopad 2019 - cd.